زرشک سومین محصول گلپران، با نام علمی Berberis vulgaris و نام انگلیسی Barberry، یکی دیگر از میوه های با خاصیت و ناشناخته می باشد.

اين گياه در اغلب نقاط ايران به نام زرشك شناخته می شود؛ ولي در برخي از مناطق به آن نام هاي محلی اختصاص یافته است؛ به عنوان مثال در رودسر مالسم، در ارسباران و زنجان زريش و در قاسملو اروميه زيرلسيك گفته می شود.

این میوه قرمز رنگ در قرن هفتم میلادی شناخته شده است و پیدایش آن از نظر زمین شناسی به دوره ائوسن EUCEN مربوط میشود.

گونه ها:

گیاه زرشک دارای بیش از ده گونه می باشد.

در ایران دو نوع کلی زرشک بیشتر کشت می شود که عبارت اند از زرشک دانه دار و بی دانه.

زرشک دانه دار در مناطقی چون خراسان، اطراف تهران، قسمتهایی از آذربایجان، اصفهان، کرمان، همچنین بین کرج و چالوس می روید.

نوع بدون هسته آن معروف به زرشک پلویی عمدتاً در نواحی خراسان جنوبی و شهرستان های قاین و زیرکوه کشت می شود.

درختچه:

ارتفاع درختچه زرشک تا 4 متر رشد می‌ رسد.

شاخه های گیاه دارای خار بوده و شکننده است.

برگ‌های آن شکل‌های متنوعی داشته و می تواند صاف یا دندانه دار باشد.

نهال های زرشک در سن 3 تا 4 سالگی محصول دادنشان را شروع می شود .

این گیاه که دو جنسی می باشد دارای گل‌های به رنگ زرد روشن است که فروردین تا خرداد شکوفه می‌کنند.

گرده افشانی به وسیله حشرات از جمله زنبورعسل انجام می شود.

زرشک معمولاً روی شاخه های پارساله میوه می دهد.

قطر گل‌ها بین 4 تا 6 میلی‌متر است و خوشه‌هایی به اندازه 3 تا 6 سانتیمتر تولید می‌کند.

ریخت شناسی زرشک:

این میوه‌ ی قرمز و خوشمزه بیضوی بوده و 7 تا 10 سانتیمتر طول و 3 تا 5 میلی‌متر قطر دارند.

مزه میوه‌های زرشک می تواند ترش یا ملس باشد و اواخر تابستان یا پاییز می‌رسند.

اگر بارانهای پائیزی به تاخیر بیافتند؛ هرچه دیرتر محصول را برداشت کنند بهتر است زیرا میوه شیرین تر و خوشمزه تر می شود.

برداشت:

روش برداشت آن به دو صورت دست چینی و ترکه زنی است.

برداشت این محصول با دست به خاطر وجود خارهای فراوان در بوته، دشوار است.

برای این کار سفره ای زیر درختچه پهن کرده و با یک چوب دستی دراز ضرباتی آهسته و مداوم به تک شاخه ها وارد می کنند تا هم میوه ها روی سفره بیفتند و هم شاخه ها صدمات زیادی نبینند.

پس از چیدن، زرشک ها را روی پارچه ریخته و در آفتاب خشک میکنند.

جالب است بدانید که زرشک در چهار سال اول بار دهی زیادی ندارد. از سال پنجم شروع افزایش محصول درخت زرشک است.

بیشترین بازدهی این درخت از ۱۴ تا ۲۵ سالگی است.

دوره بازدهی آن حداکثر تا ۸۵ سالگی است.

خواص:

استفاده از زرشک به دلیل خواص دارویی و درمانی متنوع آن از دیر باز مورد استفاده مردم بوده است.

خواص این میوه شگفت انگیز عبارت است از:

• تقویت قلب
• تقویت سلامت ذهنی و مغزی
• کنترل سطح قند خون
• درمان کمردرد
• هضم بدون درد
• منبعی غنی از آنتی اکسیدان ها
• محافظت از کبد
• درمان تب
• درمان اسهال
• ضد تشنج
• محافظت دربرابر روماتیسم
• درمان مشکلات پوستی
• سلامت چشم
• محافظت از ریه‌ها و مجرای ادراری
• درمان عفونت و اختلالات پوستی
• عوامل ضد باکتری و ضد قارچ
• کاهش التهاب
• درمان گلودرد
• درمان خانگی مسمومیت غذایی
• پیشگیری از دیابت
• بهبود جریان خون
• کنترل سطح کلسترول
• مبارزه با سندروم متابولیک
• درمان کم خونی

کاربرد:

زرشک کاربرد های متنوعی نیز دارد.

نوع زینتی آن در پارک ها و فضا های سبز مورد استفاده است.

نوع بی دانه آن به صورت خشک از گذشته های دور به عنوان یک چاشنی و افزودنی غذایی در سفره ی ما ایرانیان وجود داشته هم اکنون نیز در آشپزی ها برای رنگ دادن و طعم بخشیدن به غذا ها استفاده می شود.

جالب است بدانید که فراورده های غذایی متنوعی از نوع بی دانه این میوه وجود دارد مثل آبمیوه، نوشابه، نکتار، مارمالاد، مربا، سس و …